Oktober
Suere Kappes Höck kann me vellelei "Sauerkraut" jelle. Et jet Sauerkraut, Bio‑, Wein‑ on Wachholder‑Sauerkraut. Fröhde soot me dafür suure Kappes. Däe wue en jedem Huus jemääch. Bey jrueße Famellije woe e 50 ‑ 60 Liter Steendöppe richtig. Jed Frau hatt ihr eeje Rezepp dafüe. Op jede Fall huet Kappes dren, schön fass Köpp, 50 ‑ 60 Stöck. Oktober‑November woe de richtig Zitt dafüe. Däe Kappes wue jebotz, die schläech Blaade wuere fott jehollt. Dann wue dat Hööt metze dörchjeschnedde on dä Stronk erüss jeschnedde. Em Dörf woere 2‑3 Kappes‑Schaave, die määchte en dä Enmachzitt Rönd em janze Dörf. Die Schaav woe onjefähr 70 ‑ 80 cm lang on 30 cm breet. Se wue öwwe een Weischwann jelääch. oewedröwwe leev e Kaar, en kleen Schuplad oone Boddem. Dadren wue dä Kappes jelääch. Dann heesch et emme schön fott on zeröck öwwe die Mätze jehobbelt. Wann die Schaav fresch jeschleffe woe, woe die Wann flöck voll. Onnet dat jeschnedde Jemös wuere e paa Handvoll Salz on jet Zocke, jet Waachheckekoene on e paa Lorbeerblaade jestreut. Dat wue jot dörchenanne jemisch. Onne en dat Steendöppe koome e paa kleen jeschnedde sue Äppel. Dann wue dä Kappes schichtwies en dat Döppe jefollt. Met nem Haame oder nem Holzstüppe wue dann fass jestamp. op die Art konnt me 3 - 4 Weischwanne en dat Döppe fölle. Do heesch et feste stampe, bes dat de Brööt oewe dröwwe koom. E Jlas Weng määch ne feine Jeschmack. Zomm Schluss wue dat Döppe met nem reene Doch on nem Brett affjedeck. Oewe dropp koom ne Steen, dat die Brööt emme oewe dröwwe stoon, ses vedorv dä Kappes. No drej bes vier Weiche woe dä Kappes sue. Füe 60 ‑ 70 Joohr kannt me et Enwecke noch net. Dumols woe Suerekappes em Wente et Haupjemöös. Füe die Jesondheet noch net ens su schläech, wie me höck weeß.
Schlaachte füe 50 Joohr Fröhde wue en jedem Huus en Sou jeschlaach, wann et jeng, och zwei. Dat bräch vell Ärbed met sich. Et ieesch wue ne Termin met demm Metzger affjemäch. Dä Daach fümm Schlaachte doesch die Sou net vell freiße. Däe Metzger lääch dä Sou ne Streck öm ee Hennebeen. Domet wue se an ne Reng em Hoff en dä Wand fass jebonne. Dann wue se met demm flaache Änn von ner Ax füe de Kopp jeschloon. En dä 30er Joohr hatt dä Metzger dafüe ne Schossapparat. Wann se dann am Boddem looch, stooch dä Metzger se met nem Metz en de Bross. Dat Bloot watt dann en nem breede Strool erüss koom, wue en ner Komp opjefange. Me moot et düchtich rühre, ses wue et knubbelich. Die Sou wue anschließend jesänk. Dafüe woe jlatt Weeße‑Strüh nüedig, dat en schön Flamm joov. Domet wuere die Büeschte affjebrannt. Wue ze ärch jesänk, wue die Schwaat beschädigt, wue ze wennich jesänk woeren die Büeschte net all aff. Do moot me oppasse. Dann wue di Sou jeweische. Met wärm Wasser on nem Bimssteen wue dat schwatze affjeschuet on noch mem Mätz no jehollefe. Dann woe die Sou schön wieß, wie rasiert. Se wue dann op 2 Hällefte jedeelt on et Jebött erüss jehollt. Die Hällefte moote richtig üssköhle, ih dat Fleesch verfärbet wue. Se heng dann männichmool en Stonn em Hoff aan ene Leede. Hennenoo wuere die Hällefte op Strüh jelääch, do konnte se üssdönste on richtig stiev wäere. Die Sou konnt net veärbet wäere, bes dat dä Trychinenbeschauer dat Fleesch op Trychinen kontrolliert hatt. Äe hätt äwwe kenz jet fonne. Am annere Daach koom dä Metzger wueschte. Die Söuslhälefte wuere üssenanne jeschnedde. Schenke, Hämmche on Specksitte wuere enjesalze, Kotlettstöcke wuere jebroode on enjeweck. Dä Kopp, Long on kleen Fleesch wuere jekauch on koome met dä Läwwe en die Läwwewuesch. En dat Bloot koome düchtich Speckwürfel füe Blootwuesch. Bloot- on Läwwewuesch moote noch gegart wäere, nur net kauche, dann platzen se. Von dä Fleeschschnibbele bejm Üssenanne schnegge wue Broodwuesch jemääch. Dat woe emme ne schöne Dörchenanne, wann me keen Weischköch hat füe die Ärbed on alles en de Köch doon moot. Die Bött, wo dat Fleesch dren enjesalze wue, moot kalt on luftig stoon. Dat Fleesch wue deck met Salz bestreche on dich zesaame en die Bött jelääch. Not 6 bes 7 Daach wue en Salzlösung met Waachheckekoene on Lorbeerblatt dröwwe jeschott, 3 bes 4 Weiche enjesalze on 8 bes 10 Daach schön brong jerööch. Dat joov ne Jeschmack, däe me su lieech net no maache kann.
Motte, es dat en? Vüem ieeschte Weltkrech koome die Soldate, die enjetrocke wure, net heem, bis die zwei Joohr Üssbeldung erömm woere. En däe Zitt hät sich deheem männichmool einiges jeännet. Die Soldate ännette sich och in der Zitt. Wann sie zeröck komme, woere et Männ woere, die vell vezälle konnte. Dann konnte se öwweall metspreiche. Su woe ens Pitte enjetrocke woore. No ne Zitt schreff se Motte, se hätt noch e Kend kreje. Pitte hatt keen Zitt, op däe Breef ze antwoede. Seng Motte määch sich Sörch, wat äe soon dät, wann äe heem käm. No zwei Joohr hat Pitte seng Zitt erömm. Däe kleene Mattes woe ad su jrueß, dat äe met däe annere Kenne em Hoff spelle konnt. Pitte sooch sofort, wäe van däe Quös se Broder woe. Däe kannt äe üss alle erüss. Äe hollt en op däe Ärm on jeng bej seng Motte. Die hollt äe an däe annere Ärm on soot: "Motte, es dat en?" Dat woe et schönste, watt äe däe soon konnt.
Bartholomeus lött net met sich spreiche Pitte woe vehierood. Net ärch jlöcklich. Äe konnt et senge Frau net räech maache. Emme hatt se jett ze kritisiere on ze kommandiere. Äe soll mieh ärbede on wennije rooche. Pitte meent, dat könnt äe unmöchlich. Dann woll äe et noch leewe met bädde vesööke. Dat soll jo och männichmool hellefe. Senge Pfarrpatron woe dä hellije Barthlomeus, demm se bej lebendijem Liev de Hutt affjetrocke haan. Däe soll jetz bej ossem Herrjott e Woet enläje, dat seng Frau net su vell knottere dät. Äe velank jo net vell. E besje mieh Rouh bej dä Ärbed, Zitt füe seng Pief ze rooche on bejm Fröhschoppe e Jlas Bier on e Schnäpsche. Su vell moot dä Barthlomeus doch bej ossem Herrjott dörchsetze. konne. Äwwe seng Frau ännet sich net. Se knottet ieede noch mieh. Wie Pitte et net mieh üsshaale konnt, woll äe öm jet annesch bädde. Veliech konnt dä Hellije dörchsetze, dat seng Frau sterwe dät. Osse Herrjott moot doch seehn, dat seng Frau em keen Rouh leet. Et wäe net mieh üsszehaale. Eenes joden Daachs hatt Pastue jehuet, dat Pitte senge Frau de Duet wönsch. Pastue sooch die Saach jo annesch. Pitte woe bej dä Ärbed ne Leumann, dä hätt et leevs janet jeärbet on bloß de Pief jerooch. Däe woll net bloos ee Jlas Bier on ee Schnäpsche, däe woll däe leewe zehn. Pastue woll demm Pitte en Lieh jänn. Äe pass op, wann äe noch er ens en de Kerch käm. Em Bichstohl, wo Pitte en net seehn konnt woll äe op en waade. Pitte feng seng Litanej aan. "Meng Frau es su schläech, meng Frau es su schläech. Due moss miee hellefe." Dadrop hatt Pastue jesooht: "Due bes schläech, due duchs net." Do woe Pitte veschreck woere. Äe meent, Barthlomeus hätt jesprauche. Äe hatt sich äwwe noch veteidich on hatt jesooht: "Meng Frau es schläech. Dodraan häält et“. Wie dä hellije Barthlomeus, wie Pitte meent, noch ens soot, dat Pitte schläech wäe, määch däe, dat äe aan dä Kerch erüsskoom. Wie äe de Düe jepack hatt, hatt äe äwwe noch flöck jesooht: "Due woesch och schläech, due häss och net jeduch, ses hätten se diee net et Fell öwwe de Uhre jetrocke".
Oone Weischmaschin Wann me höck sööt, ich haan jeweische, es dat een Kleenichkeet. Me hätt de Weisch en die Weischmaschin jestopp on Weischpollewe dren jedoon. Dann moss me noch op dat richtig Knöppche döye, dat es alles. Not e paar Stonn kann me die Weisch ophange. Dat woe füe 60 ‑ 70 Joohr annesch. Em ieeschte Kreech, 1914 ‑ 1918, wue veenzelt noch met Holzeisch jeweische. Wäe füe Soda, Käenseef on Schmierseef kee Jeld hatt, ode dodraan spare woll, moot sich domet behellefe. Me kann sich höck schläech füestelle, dat me domet weische kann. Dat jeng su. Op ene Bött woe e Jestell, wo me ene Korf oder e Sieb droppstelle konnt. Dadren wue e Dooch jelääch, waa me die Holzeisch dren schödde konnt. Dadrop wue heeß Wasser jeschott, wie me höck Kaffee filtert. Dat joov en Looch, womet dä Dreck üss dä Weisch jeng. Wieß wue die Weisch dovon net. Die anne Löck doote die Weisch öwwe Nääch met Soda enweeche, wann et jeng, met Rähnwasse, do woe net su vell Kalk dren. Am annere Daach wue die Weisch met dä Wuezelbüesch erüss jebüesch oder om Rubbelbrett jerubbelt. Dreckig Plaatze wuere noch met Schwatzseef beärbet. Dann wue die Weisch jekauch, on zwar om Köcheherd. Et hatte jo nur wennich Löck en Weischköch. Dann wue se noch ens jebüesch oder jerubbelt. No däm ieeschte Kreech joov et och Seefepoleve, Persil on Dalli. Noom weische wue alles noch zweimool en kloe Wasser üssjeweische. Em Fröhjoohr wue die Weisch em Jaade jebleech. Dobej moot me se off naaß maache. En dä 30er Joohre hollt me füe dä Zweck Sil, dat woe e Mettel füe ze bleeche. Domet hatt me die Weisch fönnefmool aanjepack. Wann me en dä Zitt jeweische hat, doot enem dä Röcke wieh on die Ärme waren enem lahm. Dann moot me att ens en Pues maache on e Köppche Kaffee drenke. Schön, wann dann jrat die Noobesch koom, e Köppche met dronk on Zitt hatt, füe 10 Minute zu plääne.