Wenn Gegenstände erzählen können |
|
Met Hawejeschiee on Mähmaschin Miee haan 1926 en Mähmaschin kreje.
Dobej wue et Feld doch noch met dä Hand opjemäht. Füe Kopp su breet, datt me
sich mem Jespann drähe konnt, an dä Sitte su breet, datt me do fahre konnt. Die Fruech mem Hawejeschiee enhaue
on en e Jematt läje, woe en schwer Ärbed. Hennet demm Mäher koom en Frau oder
e Mädche. Die hollte die Fruech op on dooten se en Järwe bene. Met de
Mähmaschin woe dat eefache. Die määch die Fruech aff on lääch se op Schobbe.
Üss demm Schobbe hollt me sich op Jeföhl aach bes zehn Hällem erüss. Dat joov
de Bändel. Dä Schobbe wue jett schnack jerich. Dann koom dä Bändel drömm,
zojetrocke, en Schlauf jemääch, enjestauche on die Järw aan de Sitt jelääch.
Widde aan die nächste Järw joohn. Et woere Daach, wo me 500 bes 600 Schobbe
benne doot. Dä ärm Röcke. Koen (Roggen) joov ne schöne, lange
Bändel, leet sich äwwe schläech affläje. Weeß woe net su lang, äwwe ärch
storkich, do hatt me de Ärm on die Hänn ärch zekratz. Hawe woe schön füe ze,
ärbede. Jäesch woe et schlemms. Die Jrane jenge eenem bes en de Schoon on bes en et
Hemd. Zweschedörch wue Kaffee jedronke. En
nem kleene Krees wuere zwei Schobbe openanne jelääch, füe jede eene Setz. Dann
wue et Kaffeekörfche üssjepack. En Kaffeetööt, e paar Tasse, on füe jede e
paar Schnedde met Appelkompott oder Schelee. Männichmool joov et och Weck.
Dadrop freuten sich et mieesch die Kenne. Die mooten och hellefe. Wann e
Feld affjemäch woe, wuere die Schobbe op Kaaste jestallt. Koen on Weeß, die
jett lang woere, wuere op 9er Kaaste opjestallt. Een Järw koom en de Mette. Von vier Sitte wue en
Järw dajänt jestallt. En die Lücke dazwesche noch ens vier Järwe. Datt sooch
dann üss wie e kleen ron Zelt. Hawe on Jäesch wuere op 10er Kaaste jestallt.
Zwei Järwe schräg hennetenanne on aan jet Sitt zweimool zwei Järwe dadraan
jestallt, wie e kleen lang Zelt. Bejm Opsetze mooten die Järwe jot fass
jestallt wäere, ses kippten se bejm kleenste Wend öm. Nem jot jesatzte Kaaste määch en
Schue Rähn nüüß üss. Ne ömmjekippte wue klatsch naaß. On schnack mooten die
Reje sen, daa lääch Vatte jrueße Wäet drob. Wann die Fruech jot jeroode woe
on Kaaste an Kaaste stonn, laach eenem et Hätz em Liev. No aach bes zehn
Daach konnt me die Fruech enfahre. Dann woe och datt Krütt, watt en dä Fruech
woe, drüch. Op dä lange Heuwahn konnt me vier‑
bes fönnefhonnet Järwe lade; je nachdem die Fruech woe, waren et jrueß Järwe
oder kleene. Emme een Järw näwwe die anne on schön schnack. Ses konnt et
passiere, datt me e paar Kaaste velore hatt, wann me heem koom, oder dä janze
Wahn kipp öm. Dumols waren die Wäech jo ärch holeperich. En die Schüe wuere die Järwe op dä
Baan jelääch. Bejm ieeschte Wahn koom ne Zwich vom Palemstruß oder vom Krüttwösch
dren. Eene doot die Järwe vom Wahn afflaade, eene hollt se aan on reck se aan
dä nächste, däe se richtig läje doot. Alles ömständlich, äwwe su woe et. Bej jodem Wedde woe et zwar vell
Ärbed, et määch äwwe och Spass, wann die Ärbed flupp. Wann et äwwe lang rähnt, feng
die Fruech op dä Kaste aan ze waaße. Dann
konnt me keen Brued mieh dovon backe, alles woe minderwertig. En Missernte es
emme en schlemm Saach jewäes. Me hatt ze wennich füe ze läwwe on ze vell füe
ze sterwe. |
|
Ne domme Plooch Et
Schrottauto fuhr op dä Strooß. Et hatt
och ne Plooch jelade. Dä Jrenel stipp füe en die Luff. Et Kolte woe noch
draan. Die Reeste looche denäwwe. Dä Stätz koom henne erüss. Ich meent, dä
Plooch reef: "Hollt mich doch eraff. Ich well net fott." Äwwe ich konnt
nex maache. Et joov miee ne Stech en et Hätz. Su ne Plooch hätt me Vatte och
jehatt. Als Kend moot ich demm männichmool
hellefe, die Oeße aanzespanne. Wann die nöj woere, klapp datt noch net su
jot. Ens doesch ich och dä Plooch 10 bes 15 Meter witt führe. Daa woe ich
stolz drob. Me moss sich ens füestelle, watt datt füe Ärbed woe, met suenem
Plooch e Feld ömzeplööje. Jed Fue wue 10 bes 15 cm breet. Hin 15 cm breet, et
Jespann, dä Plooch on die Reeste drähe on dann zeröck wie 15 cm breet. Datt
Jespann driewe on dä Plooch schön en Richtung haale. Ne jode Fuhrmann hatt
die Fue schnack wie ne Schoss. Bej schlechtem Wedde, bej Rähn on Schnie woe
datt Plööje en Prozedur. Wann dä Fuhrmann on datt Jespann jong on stärk
woere, jeng datt jo noch. Wann äwwe e paar marerije Köh aan nem waggelije
Plooch woere, on dä Fuhrmann ne aale Üehm oder sujar en Frau woe, konnt et
eenem leed doon. Do konnt datt Feld net richtig jeplöch wäere, do konnt et
keen jot Soot jänn. Höck wieet alles mem Trecker
jeplöch, met 3 bes 4 Reeste, bahl 1,50 Meter breet. Die aahl Plööch hätt et
Schrottauto jehollt. Hee hänk noch eene aan nem Huus. Flankiert von nem
Hawejeschiee on ner Sänzel, von nem Schlotterfass on ner Sechel. Ich freue
mich emme, wann ich datt seehn. Et steht och noch eene en ene Eck. Äe es zwar
em Wäech, äwwe me bränk et net öwwe et Hätz, Enn ze vekoofe. Dann on wann
kick eene denoo on strich ens jrad met dä Hand dröwwe. Met dämm Plooch hätt
äe et ieeschtemool jeplöch. Äe hätt dä Plooch met dä Zitt zwar en enn Eck
stelle mosse, hätt en äwwe net vejeiße. Ich senn och jäe Bue jewäes, wann et
och schwer woe. Wenn ich füe mich e Wappen nenne soll, bruch ich net ze
öwweläje. Et wär ne Plooch. |
|
Menge Prötte määch üss jedem jett Besonderes Et koom
en jong Famellich en et Huus. Menge
Mann on ich rötschte met osse Möbele jett zesaame. Füe dä aale Prötte woe
keen Plaatz mieh. Schad! Äe koom en dä Schopp. Do moot ich en jede Daach
seehn, war ich Holz füe dä Häed erenhollt. Do stonn äe, voll Stöbb on Dreck.
Dobej hatt äe seche 120 Joohr en menge Famellich jot Deenste jedoon. Et letz
bej mengem Mann, füehäe bei mengem Vatte on bei demm sengem Vatte on
Jroßvatte. Vell Löck wesse net, watt ne Prötte
es. Et es ne Lehnstohl, met ner huhe Röckelehn onn Stütze füe de Ärm
droppzeläje. Nerjens e Polster. Fröhde hatten die Löck net su empfindlich
Setzfleesch wie höck. Ne Lehrer meent ens, Prötte käm von "bröde"
(brüten, ausbrüten). En Plaatz, wo me sich die Ärbed endele kann, wo me sich
jett öwweläje kann. Woo nie och aahl Stöckelche zom beiste jänn kann. Anne
Löck meene, Prötte kääm von protte (schmollen). Do konnt nie zeje, datt nie
bües woe. Woo nie als Vatte seng Autorität wiee flecke konnt. Ens duet datt
zwei Dach. Datt hollef mie wie et schönste Donnewedde. Also datt woe menge Prötte, däe em
Schopp jelandt woe. Ich konnt em net en die Ore sehn, ens seche, wel em
Schopf och Axt und Säech woere. Wie flöck hatt die von nem Prötte Brennholz
jemääch. Op eemool moot dä Prötte üss demm
Schopf. Äe
koom en dä Jade. Do hatt äe och noch e
Daach öwwe demm Kopp. Em Wente stuv on schnejt et äwwe dropp. Do koom ne Häe,
däe meent, datt wäe äwwe ne schöne Stohl, trotzdämm äe janet reen woe.
Endlich ne Mensch, däe su ähnlich denke doot wie ich. Op jede Fall, dä Prötte
koom en die Karasch. Datt woe beiste wie im Jade. Axt on Säech woere och net
an de Hand. No ner Zitt koom ne Mann, däe dä
Prötte koofe woll. 100 Mark woll äe jänn, och noch jett mieh. Ich woe richtig
fruh, datt menge Sohn on Schwiegertochter datt net doon wolle. Äe wue ens
jröndlich affjeweische on koom op die Veranda. Do konnt ich em wiee en de Ore
sehn. Ich meene, äe hätt och e besje
jelaach, wenn äe mich sooch. Wie dä Prötte su velle Mensche jefeel, wue äe
intressant. Äe koom bej däe Möbeldocktor. Datt Jesiech woe noch glatt wie füe
120 Joohr. Setz on Ärmstütze woere noch jot, bloos die Been hatte em Jade
jeledde. Die hätt dä Möbeldocktor parat jemääch. Dä Prötte koom en et
Wonnzemme. Äe steht jetz an dä Sitt, wo äe die schön modern Polstermöbel öwweseehn
kann. Äe hätt och höck noch kee Polster, bloos e Kösse. Trotzdämm sitt äe
üss, als wenn äe jett Besseres wäe. Äe es e Enzelstöck, von nem Meeste füe ne
bestempte Mensch jemääch. Däe woe seche jrueß on kräftig. Füe ne Bue oder füe
ne Schmett, wo osse Huusname dropp zeröck jeht. Et es keene Zierot an demm Prötte,
äe määch äwwe üss jedem, däe sich dadren setz, jett Besonderes. Och höck
noch. Die jong Generation wieet dodren iehr Jedanke "bröde"
(ausbrüten) oder iehre Ärje "aff protte" (schmollen). Datt kann me
em Sessel su jot wie em Prötte. Me mööt ens üssprobiere, wo die Saach beiste
klapp. |
|
Watt osse aahle Desch vezälle könnt Aahl Sache haan vell erläww. Die
könnte vell vezälle, wenn se spreiche könnte. Su haan ich öwwelääch, wat osse
aahle Desch vezälle könnt. Äe es als Eecheboom wahrscheinlich
en Müedel opjewaaße. Eenes Daachs es äe do affjehaue woere. Me hätt deck
Brädde üss sengem Stamm jeschnedde, 7 ‑ 8 cm deck. Die hätt me öwwe de
Köhbaach jelääch, datt die Löck üss demm Nobeschdörf Buir keen naaß Föß
krechte, wann se no Jau en de Kerch on en de Scholl koome. Drömm heesch et
och datt Buire Bröckelche. Eenes Daachs hätt me die Brädde fott jehollt on
hätt nöje dajelääch. Me Vatte hatt die aahl Brädde bej ne Schrenge bräch, off
me dovon noch jett maache könnt. Däe hatt jemeent, die hätte noch vell Hätz,
datt jäv noch ne jode Desch. Äe hatt dä Rahme schön vezapp on
stabil Been dra jemääch. Die Deschplaat woe üss Dänneholz, ses wäe dä Desch
ze schwer woere. Datt woe dä Desch, niet demm meng Eltere 1904 en iehr nöj
Huus jetrocke sen. Met nem Häed, demm Desch, 3 Stöhl on vell Schold. Joohre
späde koom noch en Bank on e Schaaf dobej. Sulang stonn datt Jeschiee en nem
Wandschrank. Dä Desch hätt bej dä jonge Löck vell
Nuet jeseehn. Jed Vieedeljoohr woere die Rate füe et Huus fällig. Botte on
Eier drooch me no Mönste en de "Kundschaft". Do wue et Nüedichste
füe en dä Huushalt jekoof, dä Rest wue füe die Rate zeröck jelääch. Met dä
Joohre koome och Kenne, 3 sen kleen jestorwe. Von suvell Nuet wue meng Motte
och noch krank. Se es 1918 jestorwe. Jetz stonn me Vatte met 3 Kenne alleen.
Äh hätt seche off dä Kopp op dä Desch jestipp, dat äe nemmie en on üss woss.
Jetz, wo ich bahl su alt sen wie me Vatte woe, wie äe jestorwe es, kann ich
datt vell beiste nooföhle. Die Zidde ännere sich. Op eemool
wuere om Desch die Kenne jeweckelt, su lang wie se kleen woere, wueren se och
dodrop jebad. Om Desch wue jeiße on et Brued jeformp, ich et en de Körfche
koom. Om Desch wuere Kermes 30‑40
Taate parat jemääch, datt all Bekannte, die op Besuch koome, satt wuere. Do
wue bejm Schlaachte de Wuesch drop jemääch, vell Ärbed bejm Huushalt. Osse Desch hatt äwwe och e
Jeheimnis. Em Kreech 14‑18 mooten och die kleen Buere su vell affjänn,
datt füe die Famellich net jenoch do woe. Do hatt me Vatte en dä Desch ne
zweite Boddem jemääch, 15‑20 cm, onne die Deschplaat, die me affhäwwe
konnt. Dodren konnt me flöck jett veberje, wann de Polizej em Dörf woe, öm
die Huuse ze kontrolliere. Me Vatte soot, ens wäe en Schenk dren jewäes für
die nächste Rat, e kleen Säckche met Wießmäel, en Sitt Speck on e paar Pond
Botte, die en de Kundschaft jedroon soll wäere. Die Saache hatt me flöck
verstaut. Die Poliziste hätten öwweall jekecke, hätte äwwe nex fonne. Se
hatten dann noch jett jeplänt. Dobej hatt eene von dä Poliziste sich aan dä
Desch jelehnt, wie me datt männichmool deet. Jlöcklichewies hatt äe net aan
demm Desch jehowwe, dann hätt äe seche jemerk, datt do jett net richtig woe.
Die janz Noobeschaff hatt Spaß, datt die Polizei su jot op osse Desch
opjepass hatt. Et wue äwwe noch jett op demm Desch
jedoon. Do es joohrelang drop jekaat woere. Jede Sonnich no dä Andaach,
männichmool och noch am Owend, em Wente bahl jede Daach. Et wue Solo
jespellt, met denn "Zweie" met, "Sebbe Krütze on Schöppe"
on wie die Spelle all heesche. 5 ‑ 6 Noobere troofe sich bej oss. Se
woere 60 ‑ 70 Joohr alt. En Mark füe en die Wieetschaff ze joohn hatten
se net. Se spellte öm aahl iesere Jrosche, die wuere jede Sonnig nöj
opjelääch. Et jeng äwwe su hetzich häe, als wenn et öm 10 Mark jejange wäe. Männichmool wossten se no nem
hallewe Joohr noch, wäe net opjepass hatt on vekieet aajelääch hatt. Lang
wuere de Piefe onnet dä Desch üssjeklopp, als Fraumensch doesch me net vom
Aschenbecher kalle. Die Mannslöck konnte piefe, wo se wolle. Piefe on Kaate
woe en ner ärme Zitt dä eenzije Spaß füe die aahl Mannslöck. Wann ens keene Tuback
do woe, koom ne Wermetstängel en de Mond. Datt woe Ersatz füe die Pief. Natürlich wuere am Desch och Aufjabe
jemääch. Bej menge Jonge haan ich ditt on datt nöj jelieet, watt ich en dä
Scholl net hatt. Och jelässe wue am Desch, ‑ de Zeidung, de Stadt
Joddes, et Liboriusblaat, die janze Borromeus Bibliothek eropp on eraff on
Breef jeschrewwe an Frönde, Verwandte on Bekannte. Dä Desch hätt och vell Spass on
Freud erläww. Woo jong Völeke zesaame konn, hüet datt och debej. Datt woe att emme su.
Domet es et wie em Läwwe. Op 80 Joohr es Freud on Leed jleichmäßich vedeelt,
wie Sonnescheng on Rähn. Menge Desch
hätt et erläww. Höck steht äe em Kelle. Äe pass net mieh en die modern Zitt.
Dann on wann deet äe noch jot Deenste. Dann es me fruh, datt äe noch do es. |
|
Noom Eiße op die haade
Bank Banke
haan met Jeld zu doon. Die jet et höck
bahl en jedem Dorf. Ich meene äwwe en anne Bank. En Bank, wie se fröhde
hennet jedem Desch stoon. Wo hätte ses 8‑10 Kenne setze solle. Su vell
Stöhl woere jo em janze Huus net. Off koome och noch Noobere, füe jet ze
plääne. Dann merk me, watt su en Bank füe e jot Stöck Möbel woe. Do woe om Setz on em Röcke kee
Polster, sujett kannt me fröhde jo net. Op demm jlatte Brett konnt me jot
rötschte. Dann heesch et: "Rötscht jett zesaame. Maat üch net esu
breet". Wann me sich dann jrad jezänk hatt, woe datt net su schön. Dann
wue onnet demm Desch noch jet met Föß jestosse. Et wue dann äwwe jemötlich. Als Kend
konnt me dann jätt lange opbliewe on konnt hüere, watt die Jrueße plänte. Wie
ich sellewe jrueß woe, woe et füe mich emme e schön Jeföhl, op Tuchfühlung
zesaame ze setze. Dann jeng ene Fonke Spass on Freud flöck öm dä janze Desch.
Höck, wo die Sessele all ne Meter Abstand haan, klapp datt net su jot. En Bank konnt me äwwe och noch
annesch bruche. Menge Ohm lääch sich noom Eiße jett. Su op die haade Bank.
Onnet demm Kopp e passend Stöck Holz, allenfalls noch ne Rock onnet dä Kopp.
Datt nennt me Komfort. Füe ne annere Zweck koome die kleen
Kenne op die Bank. Dumols joov et jo net füe jeed kleen Kend att extra Möbel. Op dä Bank konnt e Kend setze on oppasse, watt die
Motte doot. Wann et jet jruede woe, probiert et do och die ieeschte Schrett.
Späde koom et op dä Boddem. Do konnt et sich aan die Bank fass haale, bes
datt et rond dörch die Stovv loofe konnt. Höck steht die aahl Bank do. Me weeß net, watt me
domet maache soll. Waa kann me en Bank
stelle, die bahl zwei Meter lang es? Woo konn noch su vell Löck zesaame, wie
dodrop Plaatz haan? Op datt haade Brett könnt me jo e Polster maache. Ärm
aahl Bank. Et deet miee leed, äwwe ich weeß werklich net, waa me dich doon
soll. |